Nieuws
10 jaar Teelt de grond uit: terugkijken en vooruitblikken
Op 19 april jl. werd tijdens een bijeenkomst op het bedrijf De Kruidenaer in Etten-Leur het project Teelt de grond uit geëvalueerd. Door de succesvolle opkomst moest er worden uitgeweken naar de paprika-opslagloods, wat de bijeenkomst een exotisch tintje gaf. Verschillende groeperingen waren vertegenwoordigd; onderzoek, beleid, telers, adviseurs en toeleveranciers.
Alle deelnemers kregen de brochure 10 jaar Teelt de grond uit uitgereikt. Het algemene beeld is dat er in 10 jaar een aantal kansrijke duurzame teeltsystemen ontwikkeld zijn, maar dat er nog extra stappen nodig zijn om deze systemen daadwerkelijk een kans te geven in de markt.
Ulko Stoll (Vollegrondsgroente.net) vertelde dat tien jaar geleden, in 2007, de eerste stappen zijn gezet naar het telen uit de grond. Dit heeft geleid tot twee Publiek-private onderzoeksprogramma’s Teelt de Grond uit (2009-2013 en 2014–2017). In de afgelopen 10 jaar is binnen dit programma gewerkt aan de ontwikkeling van rendabele teeltsystemen voor de vollegrondstuinbouw die voldoen aan de Europese regelgeving voor de waterkwaliteit. De uitgangspunten waren een sterke emissiebeperking, voordelen voor ondernemers en waardering door de maatschappij. Het programma heeft geleid tot mooie innovatieresultaten en tot goede samenwerking tussen bedrijfsleven, overheid en onderzoek. Klik hier voor de presentatie van Ulko Stoll.
Johan Kos (Proeftuin Zwaagdijk) presenteerde de belangrijkste resultaten van 10 jaar Teelt de grond uit voor de gewasgroepen waar de afgelopen jaren teeltsystemen voor zijn ontwikkeld: sleuventeelt voor appel en peer, teelt op water van bladgewassen en kruiden in de open lucht en in de kas, preiteelt op water, blauwe bessen in containers, teelt uit de grond in de bloembollenteelt en in de zomerbloemen- en vaste plantenteelt en laanbomenteelt in goten en containers. Hij maakte duidelijk dat teelt los van de grond veel nieuwe kansen biedt voor intensieve vollegrondtuinbouwsectoren. Deze kansen variëren van productieverhoging door betere groei en ruimtebenutting, een betere productkwaliteit, betere arbeidsomstandigheden, een lagere arbeidsinzet tot opening van nieuwe markten. Daarbij is het mogelijk om ook duurzamer te produceren met minder emissies.
Vanuit het publiek rees de vraag hoe er naar de verbeterde productkwaliteit gekeken wordt; gaat het om de kilo’s of ook om inhoud stoffen en voedingswaarde? Johan Kos antwoordde dat samen met partners als groentensnijderijen naar de kwaliteit en houdbaarheid van de producten is gekeken. Het is verschillend voor de verschillende sectoren: in de slateelt bijvoorbeeld zijn meer kilo’s per m2 opbrengst behaald door de nieuwe systemen, o.a. doordat je niet te maken hebt met trekker rijsporen. Wat betreft voedingswaarde speelt rassenkeuze een grote rol. Als je de traditionele systemen en de teelt de grond uit-systemen vergelijkt zijn de vrijwel geen verschillen in droge stofgehaltes en smaak.
Vervolgens lichtten twee ondernemers, de gastheer Christ Monden (de Kruidenaer te Etten-Leur) en laanboomteler Marien van Voorthuijsen (Boomkwekerij van Voorthuijsen VOF te Randwijk), toe waarom en hoe ze met het telen uit de grond bezig zijn. Op de Kruidenaer worden ca. 20 verschillende kruiden geteeld op water. Hiervoor zijn bestaande kassen volledig heringericht. Op deze wijze kan het bedrijf nu jaarrond aan de vraag naar kruiden (voornamelijk basilicum en munt) voldoen. Er is zoveel vraag, dat het bedrijf gaat uitbreiden en bezig is met het bouwen van een nieuwe kas voor de waterteelt. Christ Monden voorziet dat hij over vijf jaar geheel op waterteelt over is gegaan; de paprika’s onder glas zullen dan geen rol meer spelen. Op boomkwekerij van Voorthuijsen VOF wordt het nieuw ontwikkelde teeltsysteem met laanbomen in goten verder doorontwikkeld. Dit vooral door de grote persoonlijke interesse van de zoon van Marien van Voorthuijsen (met wie hij de VOF deelt) in innovatie en techniek. Het bedrijf kan nu al niet meer aan de vraag voldoen, vraag zowel uit Nederland als uit het buitenland. Of de ondernemers zouden willen opschalen weten ze nog niet; na 6 jaar investeren is het misschien tijd om even een pas op de plaats te maken.
Jan van Vliet (Ministerie van Economische Zaken) vertelde dat de overheid vooral in dit project is gestapt vanwege de maatschappelijke opgave van verminderde uitspoeling en schonere teelt (klik hier voor de presentatie). Of de doelstelling helemaal behaald is, is nog de vraag, gezien het feit dat de innovaties nog blijven steken bij een relatief klein aantal ondernemers. Het vergt nog inspanning om de positieve ontwikkeling breed in de sector door te laten sijpelen.
Dit werd beaamd in de presentatie van Janjo de Haan (Wageningen University & Research). Met behulp van een illustratie werd de zogenaamde innovatiekloof toegelicht: de Teelt de grond uit ontwikkelingen kunnen mogelijk stagneren, en belanden in de ‘valley of death’. Maar als de markt aantrekt en de vernieuwingen gecommercialiseerd kunnen worden, dan zal het een succes kunnen worden. Het beeld is dat in de meeste sectoren nog een extra duwtje nodig is om tot commercialisering te komen.
De vraag werd aan de deelnemers voorgelegd of dit duwtje een vervolg-subsidietraject zou moeten zijn. De meeste deelnemers beaamden dat er nog te veel vragen onbeantwoord zijn om de innovatie geheel bij de markt (ondernemers) neer te kunnen leggen. Het is eerlijk als daar nog overheidsgeld tegenaan gezet wordt, vooral omdat het ook over maatschappelijk belangen gaat. Daarbij moeten onderzoek en praktijk nog veel dichter bij elkaar komen. Een overkoepelend programma over de tuinbouwsectoren heen heeft daarbij een positieve werking: toepassingen vanuit de ene sector kunnen handig zijn voor andere sectoren. Voorbeelden van kruisbestuivingen uit 10 jaar Teelt de grond uit zijn: uitwisseling van toepassingen in de techniek en onderling overleg tussen onderzoekers waardoor de innovatieve teeltsystemen structureel zijn ontworpen (uitwisseling van kennis op gebied van de systematiek van systeemontwikkeling). Het Airliftsysteem dat wordt toegepast in de teelt op water om het water te beluchten komt rechtstreeks uit de vissenteelt. Ook dit is een mooi voorbeeld van uitwisseling van technische toepassingen, maar dan vanuit een heel andere sector.
Als praktiserend bedrijf kun je het niet alleen. Ook werd gepleit voor samen optrekken van producent en de handel; je moet niet afhankelijk van elkaar zijn, maar samen optrekken. Tien jaar geleden was het heel moeilijk om de markt aan te laten sluiten. Een programma als Teelt de grond uit vormt de basis om partijen bij elkaar te brengen en te doen aansluiten. Na 10 jaar zien ook ketenpartijen de ontwikkelingen en vernieuwende business modellen.
Brochure 10 jaar Teelt de grond uit
Presentaties 10 jaar Teelt de grond uit
